با سلام و عرض خسته نباشید. احتراما مراحل طرّاحی آموزش درس ریاضی با موضوع " ترکیب "، عدد 7 از ص 118 کتاب ریاضی اوّل ابتدایی بصورت سناریو تقدیم می نمایم.
«بر اساس 30 دقیقه»
1. اوّلین مرحله؛ فعالیّت های مقدّماتی:«مدّت اجرا: 5دقیقه»
مقدمه برای چگونگی ارتباط با دانش آموزانم و انجام ارزشیابی تشخیص و همچنین برای ایجاد انگیزه و نحوه ی ارزیابی تشخیصی به شرح ذیل انجام می دهم.
معلّم: با زدن دَرِ ورودی کلاس و با گفتن سلام وارد کلاس می شوم و با ذکر: بسم ا.. الرحمن الرحیم، ضمن احوال پرسی و دقّت در وضع ظاهری دانش آموزانم، انجام حضور و غیاب، گروه بندی و تعیین نمایندگان گروهها، سپس نسبت به درس قبلی که: بسته های ده تایی و یکی بود، ارزشیابی تشخیصی بعمل می آورم و سئوالاتی را مطرح می کنم.
س.معلّم: نماینده ی گروه خطّ بسته، 14 چند ده تایی و چند یکی دارد؟
نماینده گروه خط بسته: 14، یک ده تایی و چهار یکی دارد.
س.معلّم: آفرین درست گرفتید، حالا گروه سه گوش، 1 ده تایی و 9 یکی می شود؟
نماینده گروه سه گوش: می شود 19.
معلّم:آفرین، هر دو گروه درست جواب دادید. بچّه ها دوستان خود را تشویق کنید(دانش آموزان کلاس دست میزنند)
سپس نمره ی مستمر را در دفتر کلاسی یادداشت می کنم و بعد از این که مطمئن شدم که درس قبلی را خوب یاد گرفته اند برای ایجاد انگیزه در دانش آموزانم شعار همیشگی مان را یاد آور می شوم آن این که: «اوّل فکر، بعد عمل».
در ادامه:
بچّه ها دلتان می خواهد یک درس جدید از کتاب شیرین ریاضی برای تان یاد بدهم؟
دانش آموزان: بلی..........
معلّم: بسیار عالی، خدا را شکر [برای ایجاد انگیزه]. بچه ها یک سئوال دارم هر کس کامل جواب دهد، جایزه دارد.
سئوال = چه کسانی در مدرسه کار می کنند تا شما درس بخوانید؟
جواب. دانش آموزان: آقا مدیر، آقا ناظم، آقا پرورشی، آقای صمدی (همکار خدماتی)
* آقا معلّم ها و دانش آموزان [در اینجا به ترکیب کلاس و خانواده نیز اشاره می کنم]
معلم: پس حالا که آماده اید، سریع کتاب ریاضی، دو تا مداد رنگی سبز و قرمز را روی نیمکت ها بگذارید و دستها روزانو، قشنگ توجّه کنید.
* آفرین بر دانش آموزان خوب و زرنگم! زنده باد، دانشمندان کوچولو
2. دومین مرحله؛ فعالیّت های یاددهی/ یادگیری:«مدّت اجرا: 20دقیقه»
- برای ایجاد مساله در شروع درس ابتدا گروه ها و نماینده ی آن ها را بررسی می کنم و یادآور می شوم که با یکدیگر همکار ی و نوبت را رعایت کنند.
[نام گروهها را باعنایت به درس ریاضی نامگذاری می کنیم گروه سه گوش، گروه خَطّ بسته، گروه خَطّ باز، گروه چهار گوش، گروه باضافه +، و... ]
-معلّم:
·سریع نام گروه ها را مثل نمونه در سمتِ چپ تخته سیاهِ کلاس می نویسم.
·سپس به هر گروه یک بسته میله پلاستیکی آموزشی [7 تایی] می دهم و می گویم:
هر گروه با دوستانِ خود آن بسته را باز کنید و با دقّت بشمارید و فقط به نماینده ی گروه تان بگویید که چند تا است؟
·من از نماینده هر گروه [با توجه به نام گروه ها از بالا به پایین] می پرسم و تخته می نویسم؛ فقط باید نوبت را رعایت کنید.
معلّم: [از 8 گروه، مثل نمونه که در تخته سیاه نوشته ام به شرح ذیل می پرسم. ]
س: گروه سه گوش، بسته ی شما چند تایی هست؟ج: 7 تا. آنگاه سریع در جلو نام آن گروه می نویسم«7»
س: گروه خطِ بسته، بسته ی شما چند تایی هست؟ج: 7 تا.دوباره سریع در جلو نام آن گروه می نویسم«7»
س: گروه خطِ باز، بسته ی شما چند تایی هست؟ج: 7 تا. باز هم می نویسم در تخته«7»
·بدین ترتیب از همه ی 8 گروه می پرسم و در مقابل هر گروه مثل نمونه می نویسم.
معلم: * آفرین، صد آفرین به گروه های پر تلاش که با رعایت نوبت، همه ی گروه ها درست گفتید.
- حالا نوبت جایزه ی گروه هاست.
- در سمت چپ تخته سیاه بغل هر گروه یک جایزه به صورت نقّاشی و..... رسم می کنم. [در تصویر تخته سیاه(1) در ص2 قابل مشاهده می باشد.]
معلم: از جایزه هایتان راضی هستید؟
دانش آموزان: بلی. سپس ادامه می دهم.
معلم: حالا هر گروه با کمک دوستانِ خودش از بسته ی 7 تایی، مقداری به دستِ راست و مقداری به سمتِ چپِ نماینده یِ هر گروه تان قرار دهید. من از نماینده هر گروه می پرسم. نماینده هر گروه باید اوّل در دست چپ چند تا دارد، می گوید و من می نویسم و سپس در دستِ راست خود چند تا دارد، می گوید و من می نویسم.
س * بچّه ها هدف از این کار می دانید چیه؟
ج: منظورمان این است که ببینیم، عدد 7 از چه عددهایی ترکیب (درست) شده است [مثل ترکیب مدرسه، کلاس و خانواده ها]
- بلافاصله به تخته ی کلاس اشاره می کنم و در جلو نام هر گروه که عدد «7» را قبلا گفته اند و نوشته ام با کمی فاصله، اوّل تعداد میله های دستِ چپ وسپس تعداد میله های دستِ راست نماینده ی هر گروه را مثل نمونه می نویسم.
معلّم: س، نماینده ی گروه، چند تا در دستِ چپ وَ چند تا در دستِ راست داری؟ ج: 3 وَ 4
س، نماینده ی گروه خطِ بسته، چند تا در دستِ چپ وَ چند تا در دستِ راست داری؟
پاسخ گروه خطّ ِ بسته: 2 وَ 5
- بدین طریق از 8 گروه می پرسم و در تخته سیاه می نویسم [تذکر می دهم که گروه ها بیشتر دقّت کنید که عدد ها تکراری نشود، مثلا دو گروه نگویند:4و3. 4و3 ]
س از هر گروه می خواهم دسته جمعی عددهای گروه خودشان را بخوانند:
مثلا: گروه: 7 کمی مکث می کنند و می گویند 3و4. الاآخر.
معلّم:[برای ایجاد مساله و استفاده از روش های مناسب و تلفیقی از روش ها برای حفظ پویایی و استمرار انگیزش]، چنین شروع می کنم، (برای تداعی معانی و برای معنی دار نمودن آموخته ها):
س بچه ها یادتان هست، وقتی می خواستیم، «جمع» را یاد بگیریم؛
اوّل گفتیم: و
بعد گفتیم: 2 و 1
سپس گفتیم: به جای و، این علامت (+)، را که نامش باضافه هست می گذاریم و می خوانیم: 2+1 (یک باضافه 2)
· پس نتیجه می گیریم که به جای «وَ» در این جا [اشاره به تخته سیاه] کدام علامت را بگذاریم، تا مناسب باشد؟
دانش آموزان: علامتِ (+) باضافه .[آفرین درست گفتید]
معلّم: حالا آماده اید به جای «وَ» در تخته سیاه در مقابل هر گروه «وَ» را پاک کنم و علامتِ (+) باضافه در بین دو عدد [اشاره به تخته سیاه که نوشته ام،4و3 7] کدامیک از سه علامت >،=،< را بگذاریم؟ مناسب تر خواهد بود؟
دانش آموزان: علامت (=) مساوی
معلّم: چرا؟
دانش آموزان: چون؛ 4+3 با 7 مساوی هست.
معلّم: آفرین درست گقتید،ممنونم، حالا گروه سه گوش شما بخوانید و گروه... به نوبت بخوانید:
- گروه: 7 مساویِ 3+4 (4+)
- گروه.........
- گروه......... [تا آخرین گروه می خوانند. ]
معّلم: آفرین هزار و سیصد آفرین بر دانش آموزان با هوش و با ادب، یک جایزه ی دیگر برای هر گروه یادداشت می کنم.
· خلاصه گویی و نتیجه گیری از درسِ اِمروز:
معلّم: بچه ها توجّه کنید این ها که نوشتیم [اشاره به تخته سیاه]، ترکیب های عدد 7 هست.خوب یاد گرفتید؟
س: آیا کسی حاضر هست، آقا معلّم بشود و درس را دوباره تدریس کند؟
دانش آموزان: بلی... (یکی از دانش آموزان را صدا می کنم پای تخته و توضیح می دهد.)
- در بکارگیری روش های مناسب تدریس و همچنین استفاده ی به موقع از وسایل آموزشی دست ساز خودم برای جلب مشارکت دانش آموزانم در گروه مربوطه در فرایند تدریس (ترکیب عدد 7) مثال دیگر انجام می دهم.
معلّم: گروه ها توجه کنند، برای هر گروه یک برگ کاغذ که در آنها تعداد هفت تا گردی رسم شده می دهم که درسمتِ چپ،گردی ها به رنگِ آبی و در سمتِ راست، گردی ها به رنگ قهوه ای هستند.
برای ایجاد انگیزه و علاقه در دانش آموزان عبارتِ: «اوّل فکر، بَعد عمل» را یاد آوری می شوم.
دانش آموزان: با شور و حال می گویند: «اول فکر،بعد عمل»
معلّم: آفرین بر آنان که «اول فکر،بعد عمل می کنند» و در ادامه چنین می پرسم:
س: گروه؟ چند تا سمتِ چپ و چند تا در سمت راست هست، بگو؟: ج.....
س: گروه؟ چند تا سمتِ چپ و چند تا در سمت راست هست، بگو؟: ج.....
تا آخرین گروه ادامه می دهم و می پرسم و می گوییم، به دوستانت نشان بده.
آنگاه در وسط تخته با خط درشت می نویسم: 7
هفت، دورش خط بسته می کشم.
س: می پرسم، حدس می زنید ترکیب عدد 7 چند تاست؟
دانش آموزان: 8 تا [76543210]
معلّم: آفرین درست گفتید، حالا 8 تا خطِ فلش دار مثل
نمونه رسم می کنم.[در صفحه 7، تخته سیاه قابل مشاهده است]
معلّم: حالا با رعایت نوبت نماینده ی هر گروه آن برگ را پای تخته بیاورد و برای دوستانش نشان داده و بخواند و من آن کاغذ (شکل گردی ها) را با نوار چسب مثل نمونه به تخته الصاق می کنم و زیرش می نویسم:
مثلا: 4+3 می شود 7.
و تا آخرین گروه که مجموعا 8 گروه هستند، یکی، یکی می آورند و در تخته الصاق می کنم و آنگاه نتیجه می گیریم که: ترکیب های عدد 7 عبارتند از: [تصویر تخته را توضیح می دهم]
· ارزشیابی در سه بُعد دانشی، مهارتی و نگرشی:
س کدام گروه می توند ترکیب عدد 5 را یک بار توضیح دهد؟ (دانشی)
س چه کسی می تواند برای ترکیب عدد 5 شکل بکشد؟ (مهارتی)
س کدام گروه آماده است با گروه دیگر در نوشتن ترکیب عدد 4 با علاقه مسابقه انجام دهد؟(دانشی، مهارتی، نگرشی)
دانش آموزان: من، من،....
معلّم: با طرح کردن این سئوالات وقتی مطمئن شدم خوب یادگرفته اند و آماده اند، بیایند انجام دهند، می گویم: جلسه ی بعد می پرسم و نمره هم می دهم.
v بچّه ها مژده! مژده!، می خواهم یک روش جدید، آسان و ابتکاری برای پیدا کردن ترکیب عدد ها برای تان یاد بدهم. اگر آماده اید؟ برای خودتان دست بزنید و خوب گوش کنید.
[آفرین بر دانشمندانِ کلاس].
معلّم: دانش آموزان عزیز دقّت کنید، وقتی می خواهیم ترکیب های عدد 3 را بنویسیم.
- اوّل، از 0 تا 3 را می نویسیم 3210 [سریع در بالای تخته مینویسم: 3210]
س حالا بگویید چند تا عدد نوشتیم؟ دانش آموزان: 4 تا معلم: آفرین درست گفتید.[0،1،2،3]،چون چهار تا بود، پس 4 تا خطِ زمینه (+) وَ (=) مثل نمونه می کشیم: = +
= +
= +
= +
- حالا در ردیف اوّل، کمترین عدد مان (0) را با بیشترین عددمان (3) باضافه می کنیم و جوابش را می نویسیم:
3 = 3 + 0
در ردیف دوّم، برای صفر در ردیف اوّل یک را اضافه می کنیم و از سه (عدد دوم) یک را کم می کنیم و جوابش را می نویسیم: 3 = 2 + 1
در ردیف سوّم، برای 1، یک را اضافه می کنیم و می نویسیم و از 2، یک را کم می کنیم و جوابش را می نویسیم:
3 = 1 + 2
در ردیف چهارم، برای 2، یک را اضافه می کنیم و از 1، یک را کم می کنیم و جوابش را می نویسیم.
3 = 0 + 3
3 = 3 + 0
3 = 2 + 1
3 = 1 + 2
3 = 0 + 3
* خلاصه و نتیجه این که:
معلّم: حالا ببینید 4 ردیف تمام شد. اگر دقّت کنید از بالا به پایان در سمت چپ یک تا یک تا بیشتر شده و در عدد بعدی (سمتِ راست +) از بالا به پایین یک تا یک کم شده است. اگر ردیف اوّل را با ردیف آخِری مقایسه کنیم می بینیم که عددها جابجا شده ولی جواب هر چهار تا یکی است.
پس ترکیب های عدد 3، 4 تا بود و طرز نوشتن آن را نیز یاد گرفتیم و احتیاج به کشیدن شکل هم نیست!.
3 = 3 + 0
3 = 2 + 1
3 = 1 + 2
3 = 0 + 3
معلّم: حالا دو، سه تا سئوال می پرسم:
س: ترکیب های عدد 2 چند تاست؟ دانش آموزان: 3 تا [2-1-0]
س: ترکیب های عدد 4 چند تاست؟ دانش آموزان: 5 تا [4-3-2-1-0]
س: ترکیب های عدد 6 چند تاست؟ دانش آموزان: 7 تا [6-5-4-3-2-1-0]
= حالا یادگرفتید ترکیب هر عددی را بنویسید؟!
دانش آموزان: بلی..........
معلّم: آفرین بر دانش آموزان زرنگ و باهوشم، خودتان را تشویق کنید.
3. سومین مرحله، فعالیّت های تکمیلی، «مدت اجرا: 5 دقیقه»
(شامل: ارزیابی پایانی. تعیین تکلیف در کلاس و خانه)
· برای فعالیّت های تکمیلی و آماده سازی برای انجام تمرینات کتاب درسی ریاضی فرصت برای نتیجه گیری درس و همچنین جهت ارزشیابی پایانی و خلاصه گویی با توجه به اهداف مندرج در طرح درس؛
1). برای تمرین در کلاس، صفحه ای را که قبلا آماده کرده ام با ارائه توضیحات لازم به گروه ها می دهم تا با دو مداد سبز و قرمز خط بسته ها را فقط علامت بزنند و ترکیب های عدد 7 را در جاهای مناسب بنویسند [پس از پخش «برگ های تمرین در کلاس» و سر کشی از گروه ها راهنمایی های لازم را ارائه می دهم. ]
2).پس کتاب درسی ریاضی ص 118 را نشان می دهم و می خواهم تمرینات ترکیب عدد 7 را در کلاس انجام دهند و خودم نیز نظارت می کنم.
3). برای تکلیف در خانه؛ ترکیب عدد 4 را با لوبیا در روی مقوا به عنوان کاردستی درست کنید و جلسه بعدی بیاورید.
[برای خلاصه گویی درس توسط دانش آموزان و تکمیل آن توسط خودم]
معلم: کدام گروه آماده هست در پای تخته درس را یک بار بصورت خلاصه به دوسانش توضیح دهد؟
دانش آموزان: من، من،... [یکی دانش آموزان توضیح داده و خلاصه گویی می کند ]
معلم: کسی در مورد درس امروز سئوالی دارد؟
دانش آموزان: نه، خیر.
معلم: پس حالا، دانش آموزانِ باهوش گوش کنید هر کس در کتاب خودش تاریخ بزند و با ذکر یک صلوات درسیِ مان را تمام می کنیم.
*«اللهم صلی علی محمد و آل محمد»*
معلم: بچّه ها چون مثل همیشه به درس امروز هم خوب گوش کردید و بهتر یاد گرفتید و تکالیف را هم خوب انجام خواهید داد حالا با یک شکلات دهانتان را شیرین کنید.
با دقت و آرام حالا وسایل تان را جمع کنید، تا چند لحظه ی دیگر آقا ناظم زنگ را می زند.
