اهداف و اصول تعلیم و تربیت فروبل

1- تربیت، راهنمایی یا کمک به تحقق استعداد های درونی کودک است.

2- تربیت شبیه به باغبانی است که با فراهم کردن شرایط مساعد، راه رشد طبیعی و سیر به سوی کمال را هموار می سازد

3- در حالی که دوره کودکی، دوره رشد بدنی است، دوره بلوغ، دوره بردن عالم بیرونی به درون است.

4- تربیت درست آن است که از درون آغاز شود و بدترین نوع تربیت، تربیت تحمیلی است.

5- رابطه بین خالق و مخلوق فقط اعمال نیک است و این باید هدف همیشگی هر نوع آموزش و پرورش باشد.

ابزارها و محتوای یادگیری

1 هدف آموزش و پرورش شکوفا کردن رشد طبیعی کودکان است،‌بنابر این برنامه درسی باید کودک محور بوده و بر پایه طبیعت و علایق کودکان استوار باشد.

2 باید به فردیت کودکان احترام گذاشت.

3 برنامه های درسی این دوره باید تعادل بین آزادی و ساختار را حفظ کرد.

4 اساسی ترین پایه برای رشد کودک بازی است که تمایل طبیعی کودک بوده و وسیله ای برای ارائه پیام آموزش و پرورش در این دوره محسوب می‌گردد.

5- فروبل نخستین کسی است که غریزه خلاقه بچه راکه در هر طفلی از هر ملیت و مربوط به هر دوره ای که باشد وجود دارد مورد استفاده پرورش قرار داده است.کودکان بر اثر غریزه خلاقه علاقمند به دست زدن و جابجا کردن اشیاء هستند.

6- فروبل می گوید وظیفه مربی این است که هر چه ممکن است استعدادهای نهفته دانش آموز را بیدار و تقویت کرد و ازخود او کمک بخواهد نه اینکه سعی کند به او بدهد و در مغز او فروکند.

7- او نه تنها همه چیز را متکی و مربوط به عمل میداند بلکه جنبه الهی آنرا در نظر داشته و معتقد است بخدا نیزوابسته است.

8- پرورش ذوق و استعداد موسیقی کودکان نیز در پرورش نوین مورد توجه قرار گرفت. حس درک آهنگ صدا و حرکت باید با موسیقی پرورش پیدا کند. سرود و شعر نیز در بازیها توصیه شده وپرورش حواس بویژه حس بینائی، شنوائی و لامسه،خیلی مورد توجه قرار گرفت.

9-قصه و حکایت نیز برای پرورش قوه تصور و خیال کودکان جزء برنامه قرارگرفت منظور از این قسمت این نیست که آنطور که پیشینیان تصور می کردند تنها به کودکان چیز یاد داده شود بلکه منظور جلب ایشان به نکات اخلاقی و اجتماعی است.

فعالیتهای یادهی و یادگیری

فروبل با توسل به بازی بعنوان الگوی آموزش و برنامه درسی و تجسمی از اجتماع وسیع تر توانست طرح آموزشی خود را بر اساس بازی بنیان نهد.او هدایا (اشیاء) را که کودک از طریق بازی با آنها، قدم به قدم و بطور منظم به حس نظم واقعی پی می برد و مشغولیات (پیشه ها) را به منظور آموزش دست، چشم و فکر طرح ریزی و ابداع کرد.

1) هدایا:هدایا و یا وسایل بازی ابداعی فروبل، در واقع یک سری ابزارهای قابل دست کاری بودند که کودک ضمن بازی با آنها، در خصوص اشکال،اعداد و اندازه گیریها تجربیاتی بدست می آورد. این وسایل به صورت واحدهایی منظم در درون جعبه ها جای میگرفتندو بازی با آنها به تقویت قوای خلاقه و رشد مفاهیم و مهارتهای هوشی در کودکان می انجامید. اولین هدیه شش توپ پارچه ای نرم و رنگی که هریک همرنگ یکی از رنگهای قوس و قزح بود. هدیه دوم، همچون مکعب و، استوانه و کره را شامل می شد. سومین هدیه مکعب مستطیل بزرگی بود که از که از مکعب های کوچکتری تشکیل می شد، ونیزاشکال تعددی بودند که کودکان با اجزاء آنها و یا ترکیب کردن آنها می توانستند اجسام گوناگون رابه اندازه ها و اشکال و روشهای مختلف بسازند. پی بردن به رابطه کل و جزء، شمارش، ترکیب، تقسیم، کسر، سری کردن، اندازه گیری و تجزیه و تحلیل از جمله اطلاعاتی بود که کودک از دست کاری و بازی با آنها به دست می آورد.

2) مشغولیات (پیشه ها): مشغولیات کودکستان فروبل به بازیهای دستی و رومیزی شباهت بسیاری دارند. وی آنها را برای آموزش چشم، دست، بکار انداختن ماهیچه های ظریف و کوچک، فکرکردن و تجزیه و تحلیل و بیان نوآورانه دریافت شده از طریق هدایا طرح ریزی نمود.فروبل مشغولیات را به کمک معلم و با آوازها وسرودهای ریتمیک و حرکات دست همراهی می کرد.موارد زیر از جمله مشغولیات می باشند: مدل سازی وخمیر بازی، قالب سازی با استفاده از گل و خاک رس – نقطه بازی – کارتهای دوخت (دوختن و بخیه کردن) – مهره بازی و نخ کردن مهره های رنگی – بافتن (حصیر بافی) و گذرانیدن برشهای کاغذی و یا مقوایی از درون یکدیگر- کاغذ و تا کردن،نقاشی با استفاده از طرحهای پیچیده، رنگ آمیزی و آبرنگ،کار با چسب و چسبانیدن اشکال، فعالیتهای باغبانی، مطالعه طبیعت.

) آوازها و سرودهای تفریحی:فروبل برای کودکان، آواز ها و سرودهائی نیز سروده و به کودکان یاد می داد تا از میزان یادگیریهای آنان اطمینان حاصل نماید. این آوازها برای استفاده مادران تهیه گردیده بود و بعدا بوسیله معلمان در کودکستانها بکار گرفته می شد. که مجموعه ای از سرودها و آوازهای او کتاب بازیهای مادر وی را تشکیل می دهند. بنا به عقیده فروبل این سرودها و بازیها اولا" مادر را متوجه مسئولیت خود در قبال کودک و درک این حقیقت که پرورش کودک از هنگام زادن آغاز می شود. ثانیا" حواس و اندام و ماهیچه های کودک را ورزش می دادند. این اشعار در فرهنگهای مختلف حتی فرهنگ ما بکار گرفته شده است. که نمونه آن یه توپ دارم قل قلیه، سرخ و سفید و آبیه می باشد.

تجزیه و تحلیل هدایا، مشغولیات و برنامه درسی فروبل

1) اولین هدیه از شش توپ پارچه ای نرم به رنگهای آبی،سبز، زرد،نارنجی، قرمز و بنفش تشکیل شده بود که می خواست رنگها رو برای کودکان یاد بدهد.

2) رنگ عامل تباین برای هر هدیه بود.

3) خصوصیات برجسته و نمایان توپ، وحدت و شکل پذیری آن بود.

4) فروبل توپ را همپای خارجی کودک در مرحله اولیه رشد می دانست، وحدت فردی آن به وضعیت فکری و قابلیت شکل پذیری آن به فعالیت درونی و ذاتی کودک متشابه است.در واقه کودک از طریق درک این روابط قادر به جداکردن خود از دنیای خارجی و دنیای خارج از خود می باشد.

5) هدف هدیه ها ابتدا بر انگیختن مشاهده و دوم ابراز وجود در کودک است.توپ اولین پایه برای طبقه بندی اشیاء خارجی است و بخاطر عدم محدودیت خارجی و قابلیت تطبیق و تغییر پذیری، بهترین وسیله برای بیان ایده های بی پایان و نا محدود کودک است.

6) هدایای کودکستان، چنان طرح ریزی شده اند که منجر به کسب مهارت در کار با اشیاء می گردد.

ارزشیابی برنامه درسی فروبل:ایرادی که بر فروبل گرفته اند این است که او در اندیشه های خود روشن و صریح نیست.فروبل مانند یک شاعر می نویسد و فلسفه او زبان دل است.فلسفه و اندیشه او متاثر از تصوف و عرفان است و این باعث می شود که روش او عجیب و غریب به نظر برسد.(مانند بحث دایره و مکعب)از آنجا که دانش آموزان توان فهم این مطالب را ندارند لذا به تکرار و حفظ روی می آورند که به صورت سازی و عدم صداقت منجر می شود. ایراد وارد شده بر روان شناسی فروبل این است که به ادراک حسی بیش از اندازه اهمیت داده و فعالیت دست را به صورت سطحی در آورده است. ایراد دیگر این است که تصویرها،سرودها و اشعاری که برای برنامه کودکستان ذکر شده،چندان جالب به نظر نمی رسد،درست مرتب نشده و به آسانی نمی توان به خاطر سپرد.به علاوه برای زندگی روستایی قرن هیجده و نوزدهم آلمان تهیه شده و نه برای هر آموزشگاه و هر ملت و در هر مکان و زمانی

نکات مثبت کار فروبل:

فروبل پس از روسو و پستالوزی از متفکرانی است که به فعالیت خودخواسته و بازی وکاردستی در رشد روانی کودک پی برده و در پرورش کودکان خردسال روشهای تازه ای را ابداع کرده است.اوبا تاسیس نخستین کودکستان ضرورت و فایده تربیت در دوره پیش از دبستان را به ثبوت رسانیده است. به نظر فروبل تعبیر اخلاقی تربیت راه سودمند زندگی است.او بر نهضت فرهنگی – اخلاقی فیلیکس آدلر تاثیر گذاشت و هر گونه تعصب اخلاقی و نژادی در نزد این دو مردود است. و سرانجام این که کار فروبل بر شرایط سخت آموزشی در بسیاری از کشورها از جمله ایران تاثیرات مثبتی گذاشت.آموزش توام با تنبیه مکتب خانه ای به آموزش همراه با تفریح کودکستانی انجامید که مقاطع بالاتر تحصیلی را نیز تحت تاثیر خود قرار داد.